Η διάγνωση πραγματοποιείται σε 3 βασικούς πυλώνες: το ιστορικό του ασθενούς, την κλινική εξέταση καθώς και τον απαραίτητο εργαστηριακό και απεικονιστικό έλεγχο. Βάσει του ιστορικού ο ουρολόγος εξετάσει την πιθανότητα εμφάνισης Λιθίασης στο Ουροποιητικό, και στη συνέχεια με τις διαγνωστικές εξετάσεις, θα επιβεβαιωθεί η διάγνωση, και θα διερευνηθεί η λειτουργικότητα και η μορφολογίας του ουροποιητικού συστήματος καθώς και η ανίχνευση πιθανών αιτιολογικών παραγόντων που είναι υπεύθυνοι για το σχηματισμό λίθων. Ο ουρολόγος θα εκτιμήσει την αναγκαιότητα ή μη της πραγματοποίησης περαιτέρω εξετάσεων για τη διερεύνηση της Λιθίασης, οι οποίες χωρίζονται σε απεικονιστικές και εργαστηριακές.
Απεικονιστικός Έλεγχος: Απλή ακτινογραφία νεφρών, ουρητήρων και κύστης (ΝΟΚ): Ανιχνεύει περίπου το 80-90% των λίθων. Υπάρχουν όμως λίθοι, όπως του ουρικού οξέος, που δεν φαίνονται στην ακτινογραφία ΝΟΚ.
Υπερηχογράφημα του ουροποιητικού: Δίνει πληροφορίες για την ύπαρξη απόφραξης (υδρονέφρωση) και μπορεί να ανιχνεύσει λίθους που βρίσκονται μέσα στο νεφρό ή στην κύστη αλλά όχι στον ουρητήρα.
Ενδοφλέβια ουρογραφία ή πυελογραφία: Αναδεικνύει την ακριβή θέση των λίθων, καθώς και ύπαρξη ανατομικών ανωμαλιών που προδιαθέτουν στη δημιουργία λίθων. Επιτρέπει, επίσης, την εκτίμηση της νεφρικής λειτουργίας και του βαθμού υδρονέφρωσης.
Αξονική τομογραφία χωρίς σκιαγραφικό μέσο ή/και αξονική τομογραφία με ενδοφλέβιο σκιαγραφικό (αξονική πυελογραφία): αποτελούν, σήμερα, την εξέταση εκλογής στα περισσότερα ουρολογικά κέντρα για τη διερεύνηση της λιθίασης, καθώς υπερέχουν διαγνωστικά από την ενδοφλέβια ουρογραφία, και γίνεται ταυτόχρονα έλεγχος και της ανατομίας του νεφρού.
Εργαστηριακός έλεγχος:
Γενική ανάλυση ούρων: Συνήθως, υπάρχουν ερυθρά αιμοσφαίρια στα ούρα και μερικές φορές και στοιχεία ουρολοίμωξης.
Βιοχημική ανάλυση αίματος: Μέτρηση της ουρίας και κρεατινίνης, του ουρικού οξέος και του ασβεστίου του ορού.
Παραθορμόνη: Είναι ορμόνη που εκκρίνεται από τους παραθυρεοειδείς αδένες και ελέγχεται σε περιπτώσεις αυξημένου ασβεστίου, καθώς μπορεί να υπάρχει υπερλειτουργία των αδένων ως αίτιο της δημιουργίας λίθων.
Συλλογή ούρων 24ώρου: Σκοπός είναι να καθοριστεί η μεταβολική εικόνα του ασθενή για την πιθανή ανεύρεση κάποιας μεταβολικής ανωμαλίας υπεύθυνης για την παραγωγή λίθων.
Ανάλυση του λίθου: Γίνεται εφόσον βρεθεί ή αφαιρεθεί ο λίθος σε εξειδικευμένα εργαστήρια, για να ανευρεθεί το είδος του λίθου και να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα για μείωση των πιθανοτήτων υποτροπής και επανεμφάνισης λιθίασης.